Chcesz wiedzieć, czym jest cholesterol?
Cholesterol jest wykorzystywany przez organizm do budowy i utrzymywania zdrowych komórek, jednak jego wysoki poziom może zwiększyć ryzyko chorób serca.
Czym jest cholesterol?
Cholesterol jest woskowatą, tłustą substancją we krwi. Część cholesterolu jest wytwarzana przez organizm, głównie w wątrobie, a reszta pochodzi ze zwierzęcych produktów spożywczych, takich jak czerwone mięso, ser, masło i jajka. Cholesterol jest głównym składnikiem błon komórkowych (zewnętrznej bariery komórek) i surowcem do wytwarzania wielu hormonów i witamin. W związku z tym cholesterol jest niezbędny dla życia i zdrowia. Jako substancja tłusta cholesterol nie miesza się dobrze z wodą. Nie może więc swobodnie unosić się we krwi i musi być „zapakowany” w określone białka. Białka te zwane są lipoproteinami, a najbardziej znane z nich to lipoproteiny o niskiej gęstości (LDL) i lipoproteiny o wysokiej gęstości (HDL).
Cholesterol LDL
Cholesterol LDL jest bardzo ważną lipoproteiną odpowiedzialną za rozprowadzanie cholesterolu we krwi po organizmie. Większość ludzi ma jednak zbyt wysoki poziom cholesterolu LDL, który często gromadzi się w ścianach naczyń krwionośnych. Zostaje tam zatrzymany i zmodyfikowany: w ten sposób powstaje tzw. „blaszka miażdżycowa”. Blaszki te mogą się rozwijać w każdym naczyniu krwionośnym w organizmie, również w sercu, nogach i mózgu. Im więcej cholesterolu zatrzymuje się w blaszce, tym bardziej ona rośnie. Kiedy jest na tyle duża, że może częściowo zablokować przepływ krwi w naczyniach wieńcowych, może spowodować objawy takie jak dusznica bolesna (dyskomfort w klatce piersiowej) podczas wysiłku fizycznego. Całkowite zablokowanie tętnicy dostarczającej krew do serca prowadzi do zawału serca, pierwszej przyczyny śmierci w krajach rozwiniętych.
Przy bardzo wysokim stężeniu cholesterolu LDL (> 190 mg/dl; > 5 mmol/l) powinno się przeprowadzić dalszą diagnostykę, ponieważ może to oznaczać hipercholesterolemię rodzinną (patrz poniżej). Zmiany stylu życia mogą spowodować zmniejszenie stężenia LDL o około 10-15%. Jeśli zmiany stylu życia nie wystarczą do osiągnięcia wartości docelowych, można włączyć leczenie statynami, ezetymibem lub inhibitorami PCSK9 (patrz rozdział dotyczący leków).
Cholesterol HDL
Cholesterol HDL był zwykle nazywany „dobrym cholesterolem”, ponieważ jego wysoki poziom wiązał się z mniejszym występowaniem chorób sercowo-naczyniowych. Jednak w ostatnich latach ten pogląd się zmienił. Same wartości cholesterolu HDL nie mówią nic o jego jakości, której nie da się zmierzyć poprzez zwykłe badania laboratoryjne. Ponadto badania nie wykazały, jakoby leki zwiększające poziom HDL prowadziły do zmniejszenia zachorowalności na choroby serca. Dlatego nie należy przeprowadzać analizy ryzyka na podstawie poziomu cholesterolu HDL, ani stosować „współczynników” sugerujących, że wysoki poziom HDL może równoważyć wysoki poziom LDL.
Lipoproteina(a) (Lp(a))
Lp(a) to kolejna lipoproteina, która obecnie nadal nie jest powszechnie znana i mierzona, chociaż stanowi istotny czynnik ryzyka chorób serca. Poziom Lp(a) podawany jest w mg/dl (pożądane stężenie to <30 mg/dl) lub mmol/l (pożądane stężenie to < 75 mmol/l). O wartości Lp(a) decydują geny i nie zmienia się ona zbytnio w ciągu całego życia. Dlatego zazwyczaj wystarczy zmierzyć ją tylko raz w życiu. Obecnie istnieje niewiele sposobów leczenia służących obniżeniu poziomu Lp(a); są to: 1) inhibitory PCSK-9: przeciwciała obniżające stężenie cholesterolu LDL, które obniżają również poziom Lp(a) o około 30%; 2) afereza: forma dializy służąca do usuwania Lp(a) z organizmu. Leczenie może okazać się konieczne, jeśli mimo niskiego stężenia cholesterolu LDL, u pacjenta nadal występują incydenty kardiologiczne, takie jak zawał serca lub konieczność przeprowadzania interwencji chirurgicznych, takich jak wszczepienie stentu lub bajpasów. Możliwości leczenia powinny zostać ocenione przez specjalistyczną poradnię lipidową.
Trójglicerydy
Trójglicerydy są najbardziej powszechną formą lipidów w organizmie, wykorzystywaną głównie do magazynowania lipidów. Wykazano zależność między wysokim stężeniem trójglicerydów a chorobami serca i czynnikami związanymi ze stylem życia, takimi jak cukrzyca, nadwaga i otyłość, spożywanie alkoholu oraz siedzący tryb życia. Stężenie trójglicerydów jest dodatkową informacją dotyczącą twojego ryzyka. Leczenie koncentruje się na zmianie stylu życia, między innymi uprawianiu sportu, zmniejszeniu spożycia alkoholu i optymalizacji odżywiania, w tym stosowaniu diety bogatej w kwasy tłuszczowe omega-3, a także optymalizacji leczenia cukrzycy. Do leków redukujących stężenie trójglicerydów należą fibraty. Mogą one być konieczne, jeśli mimo zmiany stylu życia nadal występują poważne choroby serca, niskie stężenie cholesterolu LDL i podwyższone stężenie trójglicerydów.
Hipercholesterolemia rodzinna (FH)
Czym jest hipercholesterolemia rodzinna?
Hipercholesterolemia rodzinna (FH) jest jedną z najczęstszych chorób genetycznych charakteryzujących się bardzo wysokim stężeniem cholesterolu, zwłaszcza cholesterolu LDL. Prowadzi do poważnych chorób serca u młodych ludzi. Mutacja genu jednego z białek biorących udział w transporcie cholesterolu LDL do wątroby powoduje bardzo wysoki poziom cholesterolu LDL we krwi.
Dzisiaj wiemy, że hipercholesterolemia rodzinna jest bardziej powszechna niż się kiedyś wydawało, ponieważ cierpi na nią około 1 na 200 do 1 na 300 osób. Hipercholesterolemia rodzinna jest dziedziczona w sposób „autosomalny dominujący”, co oznacza, że choroba występuje nawet w przypadku uszkodzenia tylko jednego genu. Jeżeli jedno z rodziców jest chore, dzieci mają 50% szans na odziedziczenie genu i choroby.
Osoby dotknięte tą chorobą mają bardzo wysokie stężenie cholesterolu LDL od 190 mg/dl (5 mmol/l) do 400 mg/dl (10 mmol/l) i w młodym wieku cierpią na choroby serca, zawały serca i udary mózgu. Osoby z hipercholesterolemią rodzinną zwykle zapadają na choroby serca już po czterdziestym roku życia z powodu utrzymującego się przez całe życie wysokiego poziomu cholesterolu LDL. Jako choroba genetyczna, FH występuje w rodzinie. Jeśli więc w rodzinie wystąpiła choroba serca w młodym wieku (<55 lat u mężczyzn, <60 lat u kobiet) i/lub ktoś z rodziny ma poziom cholesterolu LDL> 190 mg/dl, należy podejrzewać hipercholesterolemię dziedziczną. Innym objawem mogą być żółte złogi cholesterolu w skórze – tzw. kępki żółte, żółtaki – widoczne w różnych miejscach, na przykład wokół powiek, żółtawy pierścień wokół tęczówki oka i/lub w żółtaki ścięgien dłoni i łokci, a częściej żółtaki ścięgna Achillesa i innych ścięgien stóp.
Czy choruję na hipercholesterolemię rodzinną?
Tylko badanie genetyczne może potwierdzić obecność hipercholesterolemii rodzinnej, jednak diagnozę można postawić nawet bez badań genetycznych.
Osoby, które mają wysokie stężenie cholesterolu (LDL-C> 190 mg/dl, tj. >5 mmol/l) lub pojawiły się u nich na skórze, wokół oczu lub na ścięgnach złogi cholesterolu, a w ich wywiadzie lub ich wywiadzie rodzinnym występują problemy z wysokim stężeniem cholesterolu LDL (LDL-C>190 mg/dl, tj. >5 mmol/l), zawały serca, udary mózgu lub operacje wszczepienia bajpasów lub stentów wieńcowych przed 55–60 rokiem życia, powinny skonsultować się z kardiologiem specjalizującym się w leczeniu zaburzeń lipidowych, endokrynologiem lub umówić się na wizytę w przyszpitalnej poradni lipidowej.
Leczenie
Po zdiagnozowaniu w rodzinie hipercholesterolemii rodzinnej za pomocą badania genetycznego należy poinformować wszystkich członków rodziny i przeprowadzić u nich badania. Osoby, które odziedziczyły gen FH, są narażone na wysokie ryzyko chorób serca, dlatego należy natychmiast wprowadzić zmiany stylu życia i rozpocząć leczenie w celu obniżenia poziomu lipidów, nawet w młodym wieku! Wczesne wykrycie i leczenie pozwala opóźnić wystąpienie chorób serca o dziesięciolecia. U pacjentów z FH bez chorób sercowo-naczyniowych poziom cholesterolu LDL powinien być niższy niż 70 mg/dl (1,8 mmol / l), a u pacjentów z FH i chorobą sercowo-naczyniową musi być jeszcze niższy i wynosić poniżej 55 mg/dl (1,4 mmol / l).
Zmiany stylu życia, które należy natychmiast wprowadzić, obejmują dietę zdrową dla serca, regularne ćwiczenia fizyczne i rzucenie palenia tytoniu (w każdej postaci). Ponieważ zmiany stylu życia zwykle pozwalają obniżyć stężenie cholesterolu LDL tylko o około 10-15%, konieczne jest dodatkowe leczenie obniżające stężenie lipidów (zazwyczaj statynami). Trzeba jednak jeszcze raz podkreślić, że wczesne rozpoznanie i leczenie są kluczem do zapobiegania niepotrzebnym i przedwczesnym zawałom serca, które mają dramatyczny wpływ na życie młodych ludzi.
